چطور در این شب‌ها به کارتن‌خواب‌ها کمک کنیم؟

روزنامه «ابتکار» آورده است: تصاویری از یک خانواده در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد؛ خانواده‌ای که در حاشیه بزرگراه پردیس ورودی بومهن با کارتن و پتو برای خود خانه‌ای ساخته‌اند تا پناه بی‌پناهیشان باشد از سرمای استخوان‌سوز آذرماه. اگرچه ماجرای غم‌انگیز این خانواده چند ساعت بعد با همت شهرداری و فرمانداری بومهن پایانی خوش می‌یابد اما این فرجام خوش نصیب همه داستان‌های بی‌پناهی و کارتن‌خوابی این شهر نمی‌شود.

مرگ ۴۰ کارتن خواب در شب برفی ۱۳ سال پیش

هنوز روزهای برفی آذرماه ۱۳ سال پیش را از یاد نبرده‌ایم؛ روزی که مرگ ۴۰ کارتن خواب در سرمای استخوان‌سوز پایتخت تیتر رسانه‌ها شد. اگرچه این خبر با تکذیب نهادهای مرتبط روبه‌رو شد اما زنگ خطر را به صدا درآورد و کارتن خوابی به عنوان معضل جدی اجتماعی مورد توجه مردم و مسئولان قرار گرفت؛ موضوعی که زمینه تاسیس گرمخانه‌ها را در تهران فراهم کرد.

گرمخانه‌هایی که کافی نیست

با انتشار خبر مرگ ۴۰ کارتن‌خواب در آذرماه سال ۸۲ شهرداری و شورای شهر تهران با نیروی انتظامی و بهزیستی جلسه‌ای اضطراری تشکیل دادند تا از تکرار حوادث مشابه جلوگیری کنند. در این جلسه مقرر شد براساس اطلاعات گردآوری شده توسط کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر نیروی انتظامی نسبت به شناسایی و جمع‌آوری متکدیانی که در خیابان‌ها زندگی می‌کنند اقدام کند. شهرداری نیز با کمک سازمان بهزیستی مسئولیت اسکان آن‌ها را بر عهده گرفت. ماجرا در ابتدا خوب پیش رفت اما بعد از چندی هر سازمانی وظیفه جمع‌آوری و اسکان را به گردن سازمانی دیگر انداخت. این در حالی بود که جمعیت کارتن‌خواب‌ها نیز روزبه‌روز بیشتر می‌شد. به همین دلیل شهرداری تصمیم گرفت چادرهای اسکان موقت را برپا کند و بعد از چندی این چادرها به صورت گرم‌خانه درآمد تا کارتن‌خوابی ساماندهی شود.

اگرچه بعد از تاسیس گرمخانه‌ها خبر مرگ دسته‌جمعی کارتن‌خواب‌ها دیگر به گوش نرسید و به چند مورد در هر زمستان کاهش یافت اما باز هم کارتن‌خواب‌هایی بودند که سرمای زمستان را تاب نمی‌آوردند و باز هم مرگ در سرما شد نوشته‌ای تکراری در روزنامه‌ها و خبری عادی برای مردم.

منفی ۸ درجه بدون سرپناه

«برف و باران در راه است»، خبری خوش برای پایتخت‌نشینان که هفته‌ها هوای ناسالم را تنفس کرده‌اند اما این خبر برای همه ساکنان تهران ماجرایی خوش ندارد. می‌گویند هوای سرد تهران تداوم داشته و به منفی ۸ درجه خواهد رسید، دمایی استخوان‌سوز که خبر یخ‌زده توجه به کارتن‌خواب‌ها در زمستان را دوباره و بعد از ۱۳ سال داغ کرد و جان داد. با سرد شدن ناگهانی هوا و افت دما در چند روز گذشته کمپین پذیرش در سرما در شبکه‌های اجتماعی به راه افتاده است. کاربران با اشتراک‌گذاری نظرات و پیشنهاداتشان تلاش می‌کنند تا جان کمتری از هموطن بی‌خانمانشان گرفته شود. مردم تمام تلاششان را می‌کنند تا برای معضل کارتن‌خوابی در زمستان چاره بیاندیشند اما نهادهای مسئول در این روزها چه می‌کنند؟

با دیدن کارتن‌خواب‌ها به ۱۳۷ زنگ بزنید

در روزهای گذشته شهرداری تهران از مردم خواست که محل حضور کارتن‌خواب‌ها را به سامانه ۱۳۷ اطلاع دهند تا جهت جابه‌جایی‌ آنها به گرم‌خانه‌ها اقدام شود.

رضا قدیمی مدیر عامل سازمان خدمات اجتماعی در این باره گفت: «برای حمایت از آسایش افرادی که شب‌هایشان در کوچه‌ها و خیابان‌های شهر به صبح می‌رسد، آمادگی کامل داریم و مددسراهای تهران امکان خدمات‌رسانی دارند. شهروندان نیز در صورت رویارویی با مواردی از این دست، با شماره ۱۳۷ تماس بگیرند تا مراتب انتقال این افراد به مددسراهای تهران طی شود.»

اگرچه این خبر می‌تواند تاحدودی خیال‌ها را بابت در سرما نماندن کارتن‌خواب‌ها راحت کند اما ظرفیت این مددسراها پذیرای بیش از ۲۵ هزار کارتن‌خواب نیست.

به گفته معاون توسعه و خدمات اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران تنها ۳ مرکز نگهداری از افراد بی‌خانمان در تهران وجود دارد که این مراکز در تمام طول سال به آنان خدمات‌رسانی می‌کنند. اگرچه رضا جهانگیری فر از مددسراهای اضطراری می‌گوید که در فصل پاییز و زمستان در کنار مراکز اصلی و دائمی و در مناطق مختلف شهر ایجاد می‌شود اما آنگونه که خود او نیز تایید می‌کند، هر یک از این مراکز تنها ظرفیت پذیرش ۵۰ بی‌خانمان را دارد. ظرفیتی که جوابگوی هزاران بی‌خانمان پایتخت نیست.

وجود بیش از ۲۵ هزار کارتن‌خواب در تهران

در سال‌های گذشته ۴ یا ۵ هزار نفر بودند اما جمعیتشان در سال ۹۳ به ۱۵ هزار نفر رسید جمعیتی که دقیقا یک سال بعد و از سوی نهادهای رسمی ۲۵ هزار نفر گزارش شد. آمارهای رسمی و مشاهدات غیررسمی نشان می‌دهد که جمعیت کارتن‌خواب‌ها در تهران رو به افزایش است، جمعیتی که بیش از نیمی از آن را زنان و کودکان تشکلیل می‌دهند. معضلی که نیازمند راهکار جدی برای آن‌ها به‌ویژه در فصل سرماست.

سازمان بهزیستی یا شهرداری؟ مساله این است

بر اساس ماده ۶ قانون ساماندهی متکدیان، سازمان بهزیستی موظف است افراد بی‌سرپرست، ناتوان، معلول و سالمندان نیازمند را در اماکن مناسب نگهداری کند و تحت آموزش قرار دهد. این سازمان همچنین باید پوشش‌های حمایتی لازم را تا ایجاد شرایط و زمینه مناسب برای بازگشت آنان به زندگی عادی ایجاد کند. این ماده قانونی در حالی از وظایف سازمان بهزیستی می‌گوید که مسئولان سازمان بهزیستی بارها این وظیفه را جزو خدمات و وظایف شهرداری دانسته و در این زمینه مسئولیتی نمی‌پذیرند؛ مساله‌ای که اعضای شورای شهر تهران این شانه خالی کردن از وظیفه را پذیرفته و آن را ناشی از مشکلات مدیریتی و کمبود اعتبار این سازمان می‌دانند.

تیتری برای رسانه‌ها

سازمان هواشناسی در حالی از برودت هوا می‌گوید که موضوع حل مساله کارتن‌خواب‌ها همچنان در میان اخبار مانده و فراتر نمی‌رود. پاسکاری وظایف میان سازمان‌های مسئول در این زمینه هر ساله در حالی صورت می‌گیرد که جمعیت کارتن‌خواب‌های تهران در حال افزایش است. معضلی جدی که در فصل سرما با مرگ آن‌ها پررنگ‌تر هم می‌شود. مساله‌ای که اگر فکر اساسی برای آن نشود هفته پیش رو باز هم کارتن‌خواب‌ها را پس از ۱۳ سال از زیر پل‌ها بیرون آورده و به رسانه‌ها خواهد کشاند آنجا که مرگ دسته‌جمعی‌شان تیتر خواهد شد.